Wykład dra Mariusza Patelskiego z Uniwersytetu Opolskiego w Muzeum Ziemi Wieluńskiej zatytułowany ”Generał Tadeusz Jordan Rozwadowski 19 V 1866 – 18 X 1928 r.” odbył się 7 listopada 2016 w ramach cyklu wykładów z historii współczesnej organizowanych przez Klub Historyczny im. gen. Stefana Roweckiego „Grota”. Młodzież, do której głównie te wykłady są kierowane, poznała w przeddzień 98. rocznicy odzyskania niepodległości niezwykłą postać – wojskowego, jednego z największych dowódców w naszym kraju, odznaczonego Orderem Marii Teresy w 1914 roku za czyny dokonane, jak mówiono „bez rozkazu lub wbrew rozkazowi” (najwyższe wojskowe wyróżnienie w Austro–Węgrzech przyznane 131 oficerom, w tym 6 Polakom), wynalazcę (przyrząd celowniczy, pocisk artyleryjski granato–szrapnel, projekt bomby lotniczej), przedsiębiorcę, twórcę podwalin Wojska Polskiego po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, obrońcę Lwowa, autora planu Bitwy Warszawskiej i autora jej sukcesu, współtwórcę Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie, patriotę, zapomnianego generała (winna temu propaganda sanacyjna i cenzura komunistyczna).

Prelekcję wygłasza dr Mariusz Patelski

Słuchacze

Generał Tadeusz Jordan Rozwadowski, mówił wykładowca, wywodził się z patriotycznej rodziny szlacheckiej. Jego przodek Maciej był żołnierzem króla Jana III Sobieskiego i walczył pod Wiedniem, pradziad Kazimierz był uczestnikiem Insurekcji Kościuszkowskiej, dziad Wiktor walczył w Powstaniu Listopadowym (odznaczony Krzyżem Virtuti Militari), stryj Tadeusz poległ w Powstaniu Styczniowym, ojciec Tomisław był w tym samym powstaniu dowódcą jazdy powstańczej znanej z bitwy pod Tyszowcami.

Dzieciństwo nasz bohater spędził w miejscowościach Babin i Honiatyn. Potem miał swoją wieś Glinna. Miał dwóch braci. Samuela urodzonego w 1867 roku i Wiktora urodzonego w roku 1869 (także wojskowi). W okresie zaborów (Galicja) jego ojciec był posłem Sejmu Krajowego i posłem do parlamentu wiedeńskiego.

Edukacja Tadeusza rozpoczęła się w gimnazjum we Lwowie, potem była Szkoła Kadr Kawalerii w Hranicach na Morawach i Wojskowa Akademia Techniczna (1882 – 1886) w Wiedniu, ukończona z tytułem podporucznika artylerii (nominacja 18 VIII 1886) i przydziałem do 1. Pułku Artylerii Konnej w Krakowie, później w Jarosławiu. W roku 1889 zdał egzamin do Szkoły Wojennej w Wiedniu, przeznaczonej dla elity korpusu oficerskiego. Ukończył ją w roku 1891 ze stopniem porucznika i skierowaniem do sztabu 3. Brygady Kawalerii w Mariborze (adiutant). W 1893 roku otrzymał skierowanie do sztabu 31. Dywizji Piechoty w Budapeszcie. Tu w 1894 roku awansował na kapitana i ożenił się z Marią Komorowską. W 1896 roku został attache wojskowym w Bukareszcie. Zdał egzamin na oficera sztabowego w sztabie generalnym i awansował na majora. Znał 6 języków (polski, rosyjski, czeski, niemiecki, francuski, rumuński) stąd jego wielka przydatność dla władz austriackich (nawiązał współpracę polityczno – wojskową Austro – Węgier i Rumunii, zaprzyjaźnił się z królem Karolem i jego następcą Ferdynandem)). W Rumunii przebywał 10 lat. Tu urodziła się córka Melania (1898) i syn Kazimierz (1906), tu awansował na podpułkownika. W 1907 roku opuścił Bukareszt i wrócił do Stanisławowa z przydziałem do 31. Pułku Artylerii Polowej. W 1908 roku awansował na pułkownika, został komendantem jednostki. Do wybuchu I wojny światowej dał się poznać jako społecznik i przedsiębiorca (uzyskał koncesję na eksploatację soli potasowych w Kałuszu i Stebniku).

Jeden z prezentowanych slajdów

Jako pierwszy z polskich oficerów w wojsku austriackim nawiązał współpracę z rodzącym się w Galicji ruchem strzeleckim. W IV 1913 roku został dowódcą 1. Brygady Artylerii Konnej w szarży generał majora.

Współpraca z ruchem strzeleckim oraz z Radą Regencyjną (od 1917 roku) ułatwiła mu start w strukturach odbudowującego się Wojska Polskiego. Zorganizował zalążki wielu rodzajów wojska (kawalerię, marynarkę, straż graniczną). Po powstaniu rządu Świeżyńskiego (23 X 1918) został szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego na mocy dekretu z 27 X 1918 roku o formowaniu armii polskiej (nieobecny Józef Piłsudski) i twórcą Polskiej Siły Zbrojnej liczącej 6 tys. żołnierzy, powstałej z rozszerzenia Polnische Wehrmacht i poboru rekruta (powód scysji z Józefem Piłsudskim). Być może tu tkwił powód braku wsparcia z Warszawy dla jego oddziału walczącego o utrzymanie Lwowa i wysłanie go do Paryża na szefa Polskiej Misji Wojskowej? Wspominał to tak: „Powziąłem niezłomną decyzję raczej zginąć z załogą niż w myśl rozkazu Naczelnego Dowództwa opuścić Lwów”.

Do kraju ściągnięto go na ratunek stolicy w sierpniu 1920 roku. W tym czasie Józef Piłsudski, załamany nerwowo, podał się do dymisji i opuścił Warszawę. W dniach 12 – 16 sierpnia wszystkie rozkazy podpisywał gen. Tadeusz Rozwadowski, szef Sztabu Generalnego w przełomowych momentach wojny, autor planu bitwy Warszawskiej i jej sukcesu.

Szybko rozgorzał spór o autorstwo zwycięstwa. Józef Piłsudski bał się sławy i autorytetu generała Tadeusza Rozwadowskiego. Po zamachu majowym w 1926 roku, wbrew swoim zapewnieniom, że nie będzie konsekwencji wobec oficerów dochowujących wierności rządowi, dokonał czystki w kadrze oficerskiej, zwłaszcza tej związanej z byłym wojskiem austriackim. Generał Tadeusz Rozwadowski wraz z innymi, m.in. Włodzimierzem Zagórskim, Bolesławem Jaźwińskim, Julianem Malczewskim, zostali uwięzieni w Wojskowym Więzieniu Śledczym w Wilnie (bastion Piłsudskiego).  Pobyt w więzieniu do maja 1927 roku podkopał zdrowie generała, a wiadomość o tajemniczym zniknięciu gen. Włodzimierza Zagórskiego (prawdopodobnie mord polityczny) przyśpieszyła jego śmierć. Umarł 18 X 1928 roku. W jego pogrzebie nie uczestniczyli przedstawiciele władz państwowych. Nie nazwano żadnej ulicy jego imieniem. Pochowany został w swoim ukochanym Lwowie, o którym pisał: „ukochany Lwów, ostoja polskości na kresach, umiłowana przeze mnie od dzieciństwa stolica (…) rodzinnej ziemi wschodnio małopolskiej, do której powracałem teraz z radością i tęsknotą.”(Wspomnienia Wielkiej Wojny).

Slajd z widokiem pomnika generała

Najważniejsze daty z biografii Gen. broni Tadeusza Jordana Rozwadowskiego w odradzającej się Polsce:

1918 – pierwszy szef Sztabu Generalnego WP

1918 -1919 – dowódca Armii „Wschód” w wojnie polsko – ukraińskiej

1919 – 1920 – szef Polskiej Misji Wojskowej w Paryżu, organizator polsko – amerykańskiej Eskadry Kościuszko, autor polsko – rumuńskiej konwencji wojskowej

1920 – 1921 – szef Sztabu Generalnego WP, faktyczny twórca zwycięstwa polskiego pod Warszawą

1921 – 1926 – Generalny Inspektor Kawalerii (1924 reforma kawalerii, 1925 sprawdzenie skutków reformy na poligonie)

V 1926 – dowódca wojsk rządowych podczas „zamachu stanu” Józefa Piłsudskiego

1926 – 1927 – z rozkazu Józefa Piłsudskiego przetrzymywany w Wojskowym Więzieniu Śledczym na Antokolu w Wilnie

Pytania do wykładowcy