Święty Wawrzyniec – diakon i męczennik ( 225 – 10 VIII 258) wg zachowanych Akt Męczeństwa urodzony w Hiszpanii, zmarł w Rzymie. Był jednym z siedmiu diakonów papieża Sykstusa II. O jego świętości pisali: św. Ambroży (+ 397), św. Augustyn (+ 430), św. Piotr Chryzolog (+ 450), Leon Wielki (+461), św. Maksym z Turynu (+ 467). Wiadomości historycznych na temat św. Wawrzyńca jest niewiele. Jedyne źródło, pisze ks. Stanisław Hołodok w artykule Święty Wawrzyniec, diakon i męczennik, to Liber Pontificalis, które śmierć świętego łączy ze śmiercią męczeńską papieża Sykstusa II i jego czterech diakonów w czasie prześladowań chrześcijan w latach 253 – 260 za czasów cesarza Waleriana, czemu zaprzecza tradycja rzymska, która mówi o jego wyłączeniu z grupy skazanych. Powód odłączenia? Był jałmużnikiem papieskim i zarządcą dóbr kościelnych, na których przejęcie liczył Walerian. Wawrzyniec został skazany na śmierć za to, że zamiast wykazu dóbr kościelnych na oznaczony dzień zebrał biedotę rzymską, mówiąc „oto są skarby Kościoła”. Skazany na śmierć papież Sykstus II mówił do niego: „ciebie czekają większe cierpienia, ale i piękniejsza korona”. Była to zapowiedź męczeństwa i tortur przygotowanych dla przyszłego świętego, wśród nich: biczowanie knutami z drutu, wieszanie, wyrywanie stawów, palenie na rozpalonej kracie, ale także kanonizacji. Św. Leon Wielki o śmierci świętego napisał: „Jak silny musiał być ogień miłości Chrystusa, skoro gasił on żar ognia naturalnego”. Zmasakrowane ciało męczennika pochowali późniejsi święci, Justyn i Hipolit. Miejsce pochówku to Cyriakia przy Via Triburtina. Cesarz Konstantyn ok. roku 330 nad grobem męczennika postawił bazylikę. Imię świętego włączono do kanonu Mszy św. i do Litanii Wszystkich Świętych. Dzień 10 sierpnia, w którym jest wspominamy, ma rangę święta, co jest wielkim wyróżnieniem, gdyż tą rangą obdarowani zostali tylko patronowie Europy – św. Benedykt, Cyryl i Metody, św. Kazimierz z Polski, wyżej stojący św. Józef, św. Jan Chrzciciel oraz książęta apostolscy Piotr i Paweł. Licznie powstające teksty modlitw na uroczystości związane z imieniem św. Wawrzyńca zapisano w „Sakramentarzu leoniańskim”. Szybko, bo już w IV wieku św. Wawrzyniec stał się jednym z najpopularniejszych świętych. Za swojego patrona przyjęli go piekarze, kucharze, bibliotekarze, strażacy, chorzy na choroby reumatyczne, a od 1981 roku także przewodnicy sudeccy. W Polsce jego imię otrzymało ok. 100 kościołów ( 3 najwcześniejsze w Nakle, Krakowie, Gnieźnie już w XI i XII wieku), kaplic (kaplica na Śnieżce 1681 r.) sanktuariów i parafii, wśród nich kościół i parafia w Dąbrowie k. Wielunia. Jego imieniem nazwano odkrytą 10 VIII 1535 roku w Kanadzie rzekę (Rzeka św. Wawrzyńca), wyspę na Morzu Beringa, spadające w sierpniu Perseidy (Łzy św. Wawrzyńca), Górę między Chełmnem a Stargardem (Góra św. Wawrzyńca). Znany jest też zwyczaj palenia w tym dniu ognisk na stokach w Rajczy (Hudy Wawrzyńcowe), święcenia masła i miodu. Dzień 10 sierpnia to także święto Diakonatu. Na cześć św. Wawrzyńca powstały impresje muzyczne: Missa beatus Laurentius (Giovanni Pierluigi de Palestrina), Missa in honorem Santi Laurentius (Giulio Roberti).W ikonografii święty Wawrzyniec przedstawiany jest w stroju diakona z kratą, ze stułą, z Ewangelią i krzyżem, z jałmużniczką, palmą męczeństwa. Relikwie świętego znajdują się na Watykanie (wystawiane 10 VIII), w katedrze Wniebowzięcia NMP w Dubrowniku, w kościele San Lorenzo In Lucina, w Pałacu Laterańskim. O męczeńskiej śmierci św. Wawrzyńca i jego wyniesieniu do chwały nieba opowiadają Nieszpory ku jego czci:
„Ogniem palony, lecz mężnego ducha
Zwalczył odważnie lęk przed płomieniami
Pragnął on, bowiem z całej głębi serca
Wiecznego życia”.
Kościół w Dąbrowie, istniejący od XIV wieku (kościół filialny parafii kolegiackiej w Wieluniu) nosił od początku wezwanie św. Wawrzyńca, choć w roku 1522 w ołtarzu głównym był obraz Sancta Maria de collatione laicorum (wg wizytacji Trojana ze Śleszyna), w roku 1730 (wizytacja biskupa Franciszka Kraszkowskiego) obraz Jezusa Ukrzyżowanego a nad nim obraz św. Wawrzyńca, w 1766 (wizytacja bpa Ignacego Kozierowskiego) obraz Chrystusa Ukrzyżowanego (nie pisze nic o obrazie z wizerunkiem św. Wawrzyńca). Dziś, w parafii i w kościele, który 21 stycznia 1969 r. został podniesiony do rangi kościoła parafialnego po erygowaniu parafii p.w. św. Wawrzyńca są dwa wizerunki patrona parafii i kościoła. Jeden z nich, stary, malowany na płótnie, datowany na I połowę XVIII wieku, prostokątny o wymiarach 150 *103 cm, ujęty w ramę zdobioną motywami liści laurowych przedstawia świętego, jako młodzieńca. Święty Wawrzyniec na nim to młodzieniec z twarzą owalną, bez zarostu, z krótkimi włosami okalającymi szeroką tonsurę, w białej albie i czerwonej dalmatyce, z prawą ręką wyciągniętą przed siebie, z Księgą w lewej ręce. Postać stojąca, lekko zwrócona w stronę lewą. Z prawej strony świętego widoczna jest postać św. Heleny z krzyżem, palmą i otwartą księgą z napisem łacińskim. Nad głową męczennika, w obłokach, cztery aniołki, z których jeden trzyma wieniec laurowy, drugi gałązkę palmową. W otwartej księdze, trzymanej przez św. Helenę słowa:, „ Initiu Sapientia Est/Mor Domini A. Dne/1736/Mensis/die 13 tia/10 bris (Początek mądrości w bojaźni Bożej). W dolnym prawym rogu postać kobiety w stroju dworskim z obrazem przedstawiającym wypędzenie z Raju, obok talia kart i koło otoczone wieńcem czerwonych róż (wieniec pogrzebowy). W dolnym lewym rogu, u stóp świętego, siedzący aniołek z tiarą papieską, wyżej, w obłokach, aniołek zwrócony do świętego, trzymający trzy przedmioty: klucz, strzałę i kwiat lilii (obraz opisany przez Joannę Niekrasz w dniu 29 X 2010 r. został wpisany do inwentarza kościoła). Autor obrazu nie jest znany. Jeszcze na początku lat 50 – tych XX wieku wg Katalogu zabytków sztuki w Polsce, T.2, zeszyt 12, powiat wieluński (Warszawa 1953), był w kościele i odnotowano go, jako obraz nieznanego męczennika. Dziś, ten pełen symboli obraz, wisi w domu parafialnym, a w ołtarzu głównym umieszczony jest nowy wizerunek Świętego.
Święty Wawrzyniec diakon i męczennik. Obraz z 1 połowy XVIII wieku. Skan
Święty Wawrzyniec na obecnym obrazie to stojący młodzieniec, ze wzrokiem skierowanym na patrzących, ubrany w białą albę i czerwoną dalmatykę, z krzyżem w prawej ręce, z gałązką palmową w lewej, z kratą przy lewym boku. Na zasuwie obrazu Matka Boża Częstochowska. Obraz stary, barokowy, zdobiący dziś aulę domu parafialnego, mówią ks. proboszcz Rafał Zawisza i dociekająca historii parafii i kościoła parafianka Krystyna Skoczylas, wymaga generalnej konserwacji. Tylko w ten sposób, mówią, ocalając go, ocalimy to, co ma związek z historią dąbrowskiego kościoła.
Ołtarz główny z wizerunkiem św. Wawrzyńca
Ołtarz główny z wizerunkiem świętego Wawrzyńca
Literatura
Inwentarz kościoła św. Wawrzyńca w Dąbrowie. Archiwum parafialne
Katalog zabytków sztuki w Polsce, T.2 Województwo łódzkie, zeszyt 12, Powiat wieluński, Warszawa 1953
S. Hołodok, Święty Wawrzyniec, diakon i męczennik, „Czas Miłosierdzia”, 2002 nr 8
S. Zabraniak, Wieluński Ośrodek kościelny w okresie staropolskim, Lublin 2004
J. Związek, Parafia kolegiacka w Wieluniu w świetle wizytacji arcybiskupiej Jana Łaskiego, „Rocznik Wieluński”, t. 1, Wieluń 2001
Siedem wieków fary wieluńskiej pod red. Jana Książka, Wieluń 2009
Wawrzyniec z Rzymu, Wikipedia
