Książka, która ukazała się nakładem Wieluńskiego Towarzystwa Naukowego (ze względu na zawarty w niej wątek wieluński), jest dysertacją doktorską obronioną w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Opowiada o losach czterech pokoleń rodziny Sachsów, których przodek, z zawodu sukiennik, osiedlił się na ziemiach polskich prawdopodobnie w drugiej połowie XVIII wieku, kiedy na ziemie polskie masowo przybywali rzemieślnicy, rolnicy, przemysłowcy, głównie ze Śląska i ziemi kluczborskiej. Większość z przybywających było wyznania ewangelickiego. Wielu z nich się spolonizowało. Wśród nich byli także Sachsowie. Z tej rodziny wywodziły się cztery pokolenia pastorów, co było ewenementem w Kościele Ewangelicko – Augsburskim. Pierwszym pastorem z rodu Sachsów był Samuel Bogumił urodzony w 1800 r. w Rawiczu, absolwent teologii na Uniwersytecie Wrocławskim, organizator parafii ewangelicko – augsburskiej w Wieluniu, kolejnym jego syn, Adolf, urodzony w 1839 roku, absolwent Uniwersytetu w Dorpacie (dziś Tartu w Estonii), członek działającego tu konwentu „Polonia”, który jako ks. rozpoczął pracę na Suwalszczyźnie, gdzie obsługiwał parafian posługujących się językiem polskim, litewskim, niemieckim. Następnym pastorem był syn Adolfa, Leon, urodzony w 1877 roku, student i absolwent Uniwersytetu w Dorpacie, zdeklarowany Polak, zięć biskupa Juliusza Burschego, pracujący w parafii w Turku, nazwany przez ks. Eduarda Kneifla, proboszcza w Brzezinach, „ polonizatorem i nieprzyjacielem Niemców”. Czwarty pastor z rodu Sachsów to urodzony w 1911 roku Jerzy, wychowany w patriotycznej rodzinie polskiej, absolwent Wydziału Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego, pracujący w Polskiej Parafii Ewangelickiej w łodzi, uwięziony przez Niemców na początku okupacji za swoją propolskość. Po wojnie, jako ks. pracował w Szczytnie. Tu, w 1950r. został aresztowany przez władze komunistyczne za rzekomą współpracę z gestapo, po wypuszczeniu opuszcza Mazury i osiedla się w Kaliszu, gdzie umiera w 1977 roku z gorzkim poczuciem tego, że stał się świadkiem kurczenia parafii, w których dane mu było posługiwać, a powodem były liczne wyjazdy do Niemiec i przyjmowanie obywatelstwa niemieckiego.
Praca Ewy Jóźwiak przedstawiająca w zarysie dzieje Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego w Polsce w latach 1800-1977, poświęcająca wiele miejsca sprawie polonizacji osadników ewangelickich, ich relacji z Polakami, sprawom mazurskim i czynnikom sprzyjającym polonizacji, składa się z przedmowy, wstępu, czterech rozdziałów, wniosków i bibliografii. Rozdziały noszą tytuły: Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce w latach 1800-1977, Sprawy narodowościowe w Kościele Ewangelicko – Augsburskim w XIX i XX wieku, Polonizacja, Polonizacja rodziny Sachsów. Całość uzupełnia bogata ikonografia.
Jak sama powiedziała, relacje między ludźmi różnych narodowości, różnych wyznań nigdy nie są czarno – białe, ale kiedy ludzie są dobrzy i mądrzy te relacje zawsze są i będą prawidłowe. Dlatego też, dodała, świadomie wybrałam za temat swej rozprawy losy czterech pokoleń pastorów z rodziny Sachsów- spolonizowanych Niemców. Impulsem stał się mój dziadek, ks. Jerzy Sachs, ostatni duchowny z tego rodu.
Książka napisana została w oparciu o źródła zgromadzone w archiwach polskich, litewskich, w archiwach uniwersyteckich i kościelnych oraz w archiwum własnym i w archiwach rodziny Borschów. Wykorzystane też zostały opracowania dotyczące historii Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego w Polsce, historii Niemców w Polsce, teksty aktów prawnych i prace poświęcone członkom rodziny Sachsów, w tym m.in. prace dra Zdzisława Włodarczyka, prezesa WTN. Jest wspaniałym przyczynkiem do historii ekumenizmu w Polsce.
W promocji książki, która odbyła się 26 listopada, uczestniczyli m.in. pastor Cezary Jordan, ks. bp Jan Cieślar, Hanna Witt – Paszta, dr Zdzisław Włodarczyk, członkowie Wieluńskiego Towarzystwa Naukowego…
Autorka książki
Kwiaty dla Autorki od członków WTN
Autorka od prawej i członkowie WTN
