Kolegiata wieluńska – historia
Chrześcijańskie korzenie Wielunia sięgają głębokiego Średniowiecza. O istnieniu parafii mówi dokument z wymienionym nazwiskiem proboszcza z 1308 roku. Parafia wieluńska nosząca wezwanie św. Michała Archanioła podlegała kolegiacie p.w. Nawiedzenia NMP w Rudzie. Z chwilą przeniesienia z Rudy do Wielunia siedziby kasztelanii i nadaniem praw miejskich Wieluniowi w 1283 roku kościół w Rudzie zaczął podlegać kościołowi wieluńskiemu. Od tej chwili kościół parafialny w Wieluniu nosił dwie nazwy: Michała Archanioła i Nawiedzenia NMP. W roku 1419 został podniesiony do rangi kolegiaty, co potwierdzono dokumentem z 1469 roku. Godność tą kościół zachował do 1824 roku, czyli do chwili zniesienia Archidiakonatu Wieluńskiego. Kościół farny został zbombardowany przez Niemców 1 IX 1939 roku i rozebrany do fundamentów w 1942 roku.
Kościół poaugustiański
Po II wojnie światowej, od 1946 roku, funkcję kościoła parafialnego zaczął pełnić kościół poaugustiański nabyty na potrzeby parafii przez biskupa Teodora Kubinę. Kościół nosił nazwę Bożego Ciała. Jego historia wg legendy o powstaniu Wielunia sięga roku 1217 i czasów Władysława Odonica. Do pierwotnej nazwy dodano nazwę Nawiedzenia NMP. Od 20 X 1965 roku, czyli od chwili reaktywowania Kapituły Wieluńskiej przez papieża Pawła VI, reaktywowano także kolegiatę.
Dzisiejsza kolegiata to najstarszy współcześnie istniejący kościół wieluński. Augustianie pojawili się w Wieluniu ok. 1350 roku. Wtedy też pewnie lokowano nowy kościół murowany, co wiązało się z odbudową Wielunia przez Kazimierza Wielkiego po pożarze miasta w 1335 roku. Kościół ten w XV wieku zrabował książę oświęcimski, w wieku XVII, w czasie „potopu szwedzkiego” zrujnowali Szwedzi. Kolejne zniszczenia przyniósł pożar miasta w 1858 roku (obraz uratowany) i represje carskie po upadku powstania styczniowego w 1864 r.. Klasztor augustianów w Wieluniu pozbawiono nowicjatu, uczyniono go klasztorem etapowym dla zakonników ze skasowanych klasztorów. Liczył w tym czasie 22 ojców, 3 kleryków i jednego laika. Przeorem był w tym trudnym czasie Dionizy Lebiedziński.
W roku 1893 kościół augustianom odebrano i przekazano diecezji. Władze zaborcze przejęły też bibliotekę klasztorną. W 1921 kościół i klasztor przejęli Misjonarze Świętej Rodziny i prowadzili tu seminarium duchowne. Oni wykonali tynki na ścianach zewnętrznych. W czasie II wojny światowej Niemcy przetrzymywali tu ludność żydowską przed wywózką do obozu w Chełmnie n. Nerem, później przekształcono go w magazyn zbożowy. Mimo zniszczenia kościoła obraz Matki Bożej Pocieszenia znów ocalał.
Sanktuarium i obraz Matki Bożej Pocieszenia
Dziś kościół kolegiacki jest Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia. Słynący łaskami obraz mieści się w kaplicy po prawej stronie nawy (prawa strona głównego ołtarza). Umieszczony jest w pięknym barokowym ołtarzu. W najwyższej części ołtarza jest płaskorzeźba z Pietą, poniżej herb Nałęczów „topór” z majuskułą KZMRBSW. Obraz Matki Bożej Pocieszenia o wymiarach 84*66 cm mieści się w centralnej części ołtarza. Jest on namalowany farbą olejną na luźno tkanym płótnie, naklejonym na deskę lipową.
Na obrazie widzimy Matkę Bożą trzymającą na kolanach małego Jezusa. Dziecię Jezus patrzy na Matkę. Twarz Maryi jest pełna dobroci, ale smutna i zamyślona. Maryja ubrana jest w suknię w kolorze jasnej czerwieni i granatowy płaszcz przerzucony przez prawe ramię. W prawej ręce trzyma białą stylizowaną różę. Na skrawku płaszcza, który spada Maryi przez lewe ramię widnieje napis ”Monstra Te esse Matrem”(Okaż się nam Matką) oraz wizerunek fundatora. Jezus ubrany w sukienkę z tiulu leży na zielonej tkaninie i czerwonej poduszce pod głową.
Na odwrocie obrazu czytamy: namalowany w 1640 roku z fundacji Stanisława Starowskiego, przeora krakowskiego, przekazany dla kościoła augustianów w Wieluniu.
Kult Matki Bożej Pocieszenia do II wojny światowej
Z chwilą przybycia do Wielunia obraz został otoczony wielką czcią i zaczął słynąć łaskami, o czym w kronice kościelnej z lat 1658-1686 zapisał przeor augustianów wieluńskich Amadeusz Małaczyński: „w kościele znajduje się sławny obraz Matki Bożej, który Bóg raczył ozdobić łaskami. Do tego obrazu przybywa wielu wiernych, którzy znajdują tutaj ulgę w swoich trudnościach, pociechę w nieszczęściach oraz uzdrowienie w chorobach i w dowód wdzięczności zostawiają swoje wota.
Kult Maryi w tym miejscu umocnił się po 1675 roku, kiedy papież Klemens X ustanowił święto Matki Bożej Pocieszenia. Inną ważną datą był 2 IX 1685 r. i powołanie przy klasztorze Bractwa Matki Bożej Pocieszenia. Wierni na utrzymanie kaplicy i Obrazu czynili liczne zapisy. O cudach za przyczyną Matki Bożej Pocieszenia przypomniał O. Nikodem Kilnar, paulin w artykule „Matce Bożej Pocieszenia w 50. rocznicę koronacji” cytując w czasopiśmie Niedziela nr 35/29 VIII 2021 s.16 unikatową księgę (19 stronicowy rękopis) pt. „Cuda doznane przy obrazie Najświętszej Maryi Panny Pocieszenia u xx. Augustianów w Wieluniu”. Rękopis znajdujący się w zbiorach archiwum jasnogórskiego stał się inspiracją do opracowania publikacji „Cuda doznane przy Obrazie Najświętszej Maryi Panny Pocieszenia w Wieluniu w latach 1676 – 1680)” , Wieluń 2021.
Kult Matki Bożej Pocieszenia szerzył się aż do II wojny światowej. Matkę Bożą czczono odpustem w 1 niedzielę po wspomnieniu świętych: Moniki (27 VIII) i Augustyna (28 VIII).
Nowy etap w rozwoju kultu Matki Bożej Pocieszenia po II wojnie światowej.
W roku milenijnym 1966 odpust ku czci Matki Bożej Pocieszenia połączono z obchodami 1000-lecia chrztu Polski. Mszy św. koncelebrowanej przez kapłanów ocalonych w Dachau przewodniczył bp Karol Pękala.
W roku 1967 obraz poddano konserwacji w Pracowni Konserwacji Zabytków w Warszawie staraniem proboszcza Edwarda Banaszkiewicza. Pokrywa go srebrna sukienka zdobiona motywami roślinnymi (arcydzieło sztuki złotniczej). W tym samym stylu wykonane są korony. Widoczne są tylko dłonie Maryi i Jezusa
11 września 1968 roku Prymas kard. Stefan Wyszyński zezwolił na odprawianie Eucharystii przy ołtarzu MB Pocieszenia w każdą środę.
Szczególnego splendoru kaplicy i obrazowi dodał akt koronacji koronami papieskimi dokonany 5 września 1971 roku. Koronacji dokonał Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński w asyście kard. Karola Wojtyły i bpa częstochowskiego Stefana Bareły. W uroczystości wzięło udział kilkudziesięciu biskupów z całej Polski, wielu kapłanów diecezjalnych i zakonnych, siostry z wielu zgromadzeń i rzesze wiernych.
W kazaniu kard. Wyszyński mówił m.in.: „ Z jasnej Góry – duchowej stolicy Polski – przybywamy tutaj do Wielunia, do miasta niewielkiego wprawdzie, ale mającego bogatą przeszłość. Znamy jego dzieje. Podziwiamy jego zabytki, zachwycamy się wspaniałą architekturą waszej świątyni. Z Jasnej Góry Królowej Polski przychodzimy do Wielunia-jak gdyby do polskiego Betlejem. (…). W tym mieście Maryja od wieków czczona jest, jako Matka Pocieszycielka Ludu Wieluńskiego.(…). Przyglądając się temu Obrazowi, jak na kolanach Bożej Rodzicielki spoczywa Dziecię Jezus, w pozycji właściwej tylko w gronie rodzinnym, przypominacie sobie z pewnością i waszą radość macierzyństwa, gdy z woli Boga wydałyście na świat nowe życie, nowego człowieka. Jakże taką radością mogłyście się nie podzielić z Najlepszą Matką! Przybiegałyście więc tutaj, aby dziękować Maryi za każde dziecko. Dlatego dzisiaj, gdy koronujemy waszą Pocieszycielkę i Wspomożycielkę, Świętą Bożą Rodzicielkę i Karmicielkę, wiemy, że skupia się na Niej radość i wdzięczność matek Ziemi Wieluńskiej. (…) Zeszliśmy z Jasnej Góry do „ kołyski” stojącej na wieluńskim bruku, na którym czuwa Matka, Rodzicielka i Opiekunka wszystkich rodzących. Wołamy do Niej: Okaż się Matką dla całej Polski! Okaż się Pocieszeniem dla każdej Rodziny”
W roku 1981 uroczyście świętowano jubileusz dziesięciolecia koronacji, w 1991 jubileusz dwudziestolecia (był obecny bp Stanisław Nowak). W 1996 srebrny jubileusz. Srebrny jubileusz listem pasterskim przekazanym na ręce metropolity częstochowskiego uczcił Jan Paweł II i sam metropolita częstochowski Stanisław Nowak.
Jan Paweł II pisał: „ Przed dwudziestu pięciu laty pielgrzymowałem do tego Sanktuarium, aby wraz z księdzem prymasem Stefanem Wyszyńskim dokonać koronacji łaskami słynącego obrazu. Przyozdobiliśmy wizerunek Bogarodzicy królewskim diademem, pragnąc w ten sposób wyrazić pragnienie, by Ona władała i przewodziła, jako nasza Matka i Królowa. Dziś ponawiamy ten akt oddania, dziękując Bogu za wszystkie łaski, jakich w ciągu tego ćwierćwiecza udzielał potrzebującym przez wstawiennictwo Matki Pocieszenia. Jej łaskawej opiece zawierzam wszystkich zgromadzonych w Wieluniu i cały Kościół w Polsce, i na świecie. Z serca błogosławię”
Metropolita Częstochowski arcybiskup Stanisław Nowak pisał: Dziś, po 25 latach od tej wspaniałej koronacji, nasze serca na nowo bija gorącą miłością do Maryi i na nowo otwierają się na pocieszenie od Boga, które płynie do nas dzięki przemożnemu Jej orędownictwu (…)
Dziś, w przededniu złotego jubileuszu koronacji, przypominamy tamte wydarzenia i zapraszamy do Wielunia 5 września 2021 roku. Uroczystościom jubileuszowym będzie przewodniczył bp rzeszowski Jan Wątroba, syn Ziemi Wieluńskiej. Poprzedzi je odpust ku czci Matki Bożej Pocieszenia 29 sierpnia z Sumą celebrowaną przez metropolitę częstochowskiego ks. abpa Wacława Depo oraz Misje Parafialne prowadzone w dniach 29 sierpnia do 5 września przez byłego wikariusza, ks. Tomasza Podlewskiego.
Fotografia obrazu z Archiwum Parafialnego
Literatura:
J. Korcz, Rozmowa z księdzem Marianem Stochniałkiem
ks. M. Stochniałek, Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia, Wieluń 1966
ks. S. Zabraniak, Wieluński ośrodek kościelny w okresie staropolskim , Lublin 2004
o. Nikodem Kilnar OSPPE, Cuda doznane przy Obrazie Najświętszej Maryi Panny Pocieszenia w Wieluniu w latach 1676 – 1780, Wieluń 2021
