W środę, 16 kwietnia, w Wieluniu odbyły się uroczystości upamiętniające 82. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim – jednego z najbardziej symbolicznych wydarzeń w historii żydowskiego oporu wobec niemieckiego okupanta podczas II wojny światowej.
Obchody odbyły się w ramach ogólnopolskiej Akcji Żonkile, organizowanej przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Wydarzenie to, o głębokim wymiarze edukacyjnym i społecznym, wpisuje się w ogólnokrajowe działania na rzecz kultywowania pamięci o ofiarach zagłady oraz bohaterach walczących o godność i życie w tragicznych realiach okupowanej Warszawy.
Choć rocznica wybuchu powstania przypada 19 kwietnia, organizatorzy zdecydowali się przenieść wieluńskie obchody na 16 kwietnia ze względu na przypadającą w tym czasie przerwę świąteczną. Pomimo przesunięcia daty, przesłanie uroczystości pozostało niezmienne – to czas refleksji, zadumy oraz hołdu dla tych, którzy w obliczu beznadziei i śmierci zdecydowali się walczyć.
Uroczystości rozpoczęły się tradycyjnie przy pomniku upamiętniającym społeczność żydowską Wielunia, znajdującym się przy ulicy Sienkiewicza. To symboliczne miejsce, przy którym mieszkańcy Wielunia: młodzież, nauczyciele, władze samorządowe i przedstawiciele lokalnych inicjatyw – co roku gromadzą się, by wspólnie oddać cześć ofiarom Holokaustu i powstańcom warszawskiego getta.
Wśród uczestników tegorocznych obchodów znaleźli się między innymi Wiceburmistrz Wielunia Joanna Skotnicka-Fiuk, uczniowie i nauczyciele z II Liceum Ogólnokształcącego im. Janusza Korczaka oraz Zespołu Szkół nr 3 im. Mikołaja Kopernika w Wieluniu. Oprawę artystyczną zapewnili Anna Stępińska – uczennica klasy skrzypiec prowadzonej przez panią Agatę Miłoś w Państwowej Szkole Muzycznej I stopnia w Wieluniu, oraz Mateusz Papciak z II LO. Ich występy wprowadziły uczestników w atmosferę zadumy i szacunku.
Szczególnie poruszającym momentem uroczystości było odczytanie Apelu Pamięci, Psalmu Dawidowego oraz „Listu Młodych do Młodych” autorstwa Michała Bandery z grupy „Szlakiem Wieluńskich Żydów”. Tekst ten, pełen osobistych refleksji i przemyśleń, skierowany do rówieśników, stanowił apel o pamięć, wrażliwość i odpowiedzialność za przekazywanie historii kolejnym pokoleniom.
Drogie młode głowy
W 1943 roku o swój własny los poszli walczyć ludzie w powstaniu w getcie warszawskim. Byli młodzi, pełni marzeń i nadziei. Wokół nich było ciemno i panował strach, ale w ich sercach było światło; światło odwagi i determinacji. Szli do walki z podniesionymi głowami, pełni dumy, bo maszerowali by zawalczyć nie tylko o własne życie, ale o godność, o kulturę i o własną przyszłość.
Chcieli, żeby świat wiedział, że się nie poddadzą; że pośród mroku wciąż są ludźmi, których należy szanować. To odwaga popchnęła ich do walki; a odwaga to nie brak strachu. To umiejętność zrobienia czegoś pomimo strachu. Stawienie czoła próbie, walka o to, w co się wierzy i co się reprezentuje.
W większości przypadków niebezpieczeństwo to odwaga, która jednoczy nas, by stawić czoła trudnej rzeczywistości. W większości przypadków niebezpieczeństwa okazaliśmy się wystarczająco silni, by walczyć o naszą wolność i godność, nawet gdy wszystko wydawało się stracone.
Odwaga oznacza również mówienie prawdy, nawet wtedy gdy inni nie chcą tego słyszeć. Mieliśmy poczucie nadziei w naszych sercach przez co działaliśmy z determinacją. Nie walczyliśmy tylko dla siebie, ale po to, aby inni po nas mogli wzrastać w świecie wolnym od nienawiści i nietolerancji.
Chcemy, abyście pamiętali, że odwaga nie jest zarezerwowana tylko dla wielkich bohaterów. Każdego dnia macie szansę być odważni w małych rzeczach. W podejmowaniu decyzji, które są zgodne z waszymi wartościami, w wspieraniu tych, którzy potrzebują pomocy, w stawianiu czoła nietolerancji i niesprawiedliwości.
Również odwaga to umiejętność przebaczenia i budowania lepszego świata, w którym wszyscy będziemy mogli żyć w pokoju. Niech doświadczenia młodych osób z okresu powstania w getcie będą dla was inspiracją, abyście nigdy nie bali się stawać w obronie tego, co słuszne.
Wierzymy w Waszą siłę i determinację. Pamiętajcie, że każdy z Was ma w sobie potencjał, aby zmieniać świat na lepsze.
– odczytał Michał Bandera
Niezwykle istotnym elementem wydarzenia był również symboliczny żółty żonkil – znak pamięci i solidarności z ofiarami powstania w getcie warszawskim. Kwiat ten, noszony przez uczestników obchodów, przypomina o Marku Edelmanie – ostatnim przywódcy powstania, który do końca życia co roku 19 kwietnia składał bukiet żonkili pod Pomnikiem Bohaterów Getta w Warszawie. W Wieluniu tę tradycję pielęgnuje się od lat składając żonkile, znicze oraz kamyki pamięci.
Wieluńskie obchody to nie tylko wspomnienie wydarzeń sprzed 82 lat ale również wyraz ciągłej troski o to, aby pamięć o lokalnej społeczności żydowskiej, tak głęboko związanej z historią miasta, nie została zapomniana. Szczególną rolę w tym procesie odgrywa Grupa „Szlakiem Wieluńskich Żydów”, działająca przy II LO im. Janusza Korczaka. Jej członkowie, pod kierunkiem nauczycielki historii Agnieszki Mysakowskiej, od lat aktywnie uczestniczą w akcjach edukacyjnych, projektach pamięci i lokalnych inicjatywach historycznych.
Agnieszka Mysakowska, będąca również Liderem Dialogu w Forum Dialogu w Warszawie, prowadzi działania mające na celu budowanie mostów międzykulturowych i promowanie postawy otwartości wobec przeszłości. Jej zaangażowanie oraz pasja w odkrywaniu i przybliżaniu historii wieluńskich Żydów stanowią przykład, jak indywidualna inicjatywa może mieć ogromne znaczenie dla kształtowania świadomości społecznej i edukacji historycznej.
Akcja Żonkile, koordynowana przez Muzeum POLIN i wspierana lokalnie przez nauczycieli, uczniów i przedstawicieli samorządu, to coś więcej niż tylko rocznicowe wydarzenie, to żywa lekcja historii, która nie pozwala na obojętność wobec cierpienia ale też uczy odwagi, empatii i odpowiedzialności.
To właśnie poprzez takie działania, jak obchody w Wieluniu, udaje się utrwalić pamięć o tragedii getta warszawskiego i bohaterstwie jego mieszkańców, ale także przekuć ją w wartości, które budują lepszą, bardziej świadomą przyszłość.
Ewa Misiak – Kocham Wieluń
