3 grudnia 2024 (wtorek) w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi, podczas uroczystości 10-lecia Łódzkiego Oddziału Stowarzyszenia Muzealników Polskich zostanie wręczony brązowy medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis dla Muzeum Ziemi Wieluńskiej, który odbierze dyrektor Jan Książek.
Wniosek o nadanie Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej: nazwa /Muzeum Ziemi Wieluńskiej w Wielu/siedziba/ul. Narutowicza 13, 98-300 Wieluń/ charakter działalności, data utworzenia/20 X 1926 r. jako Muzeum Ziemi Wieluńskiej Polskiej Macierzy Szkolnej, zaprzestało działalności 1 IX 1939 r. Od 1 I 1964 r. odrodzone jako Muzeum Ziemi Wieluńskiej w Wieluniu./Zasłużony dla Województwa Łódzkiego (2019)/- Zasłużony dla Ziemi Wieluńskiej (2019)/ stopień i rok nadania medalu niższego stopnia (w przypadku nadania Srebrnego Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis lub Brązowego Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis)/brak
- Uzasadnienie:/opis pracy w zakresie twórczości artystycznej, działalności kulturalnej lub ochrony
kultury i dziedzictwa narodowego1)
Po całkowitej utracie zbiorów w latach okupacji niemieckiej, reaktywowanie Muzeum Ziemi Wieluńskiej nastąpiło w 1964 r. Początkowo mieściło się ono w dwóch małych pokojach znajdujących się w oficynie przy ul. Narutowicza 9. Pięć lat później zbiory przeniesiono do gruntownie wyremontowanego, dawnego klasztoru Sióstr Bernardynek z początku XVII w. (wpisanego do rejestru zabytków 30 XII 1967 r. pod nr. 970). Pierwszą wystawę w tym gmachu otwarto 1 IX 1969 r. W 1981 r. MZW powiększyło się o oddział ulokowany w osiemnastowiecznym, wyremontowanym dworze (wpisanym do rejestru zabytków 1 VI 1967 r. pod nr. 385) o nazwie Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie, a w 1998 r. – o mocno zniszczony wiatrak w Kocilewie k. Ożarowa, który w kolejnych latach poddano rekonstrukcji. W latach 2010-2012, po pozyskaniu środków zewnętrznych, przeprowadzono remont głównego budynku muzeum w Wieluniu oraz mocno zniszczonej oficyny dworskiej w Ożarowie (nr rej. zabytku 110/A z 24 II 2011 r.) oraz dokonano rewitalizacji parku (nr rej. zabytku 413/A z 19 VIII 1996 r.). W 2014 r. Gmina Wieluń użyczyła muzeum, wcześniej częściowo zrekonstruowaną, piętnastowieczną basztę Męczarnię, w której zrealizowaliśmy dwie wystawy stałe nawiązujące do dziejów budowli i miasta. W latach 2021-2023 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego oraz przy zaangażowaniu środków Gminy Wieluń przeprowadziliśmy kosztowny i niezwykle ważny dla nas projekt pod nazwą „Remont zabytkowego dworu drewnianego mieszczącego Muzeum Wnętrz Dworskich Oddział Muzeum Ziemi Wieluńskiej w Wieluńskiej w Wieluniu, rozbudowa i remont Domu nad stawem i przekształcenie jego układu funkcjonalno-użytkowego oraz remont Kantorka zlokalizowanego w przestrzeni dworskiej”. W 2022 roku dzięki staraniom muzeum Gmina wykupiła budynek dawnego kościoła bernardyńskiego/ewangelickiego (wpisanego do rejestru zabytków 30 XII 1967 r. pod nr. 969) oraz historycznej plebanii. Muzeum, wspólnie z jego Organizatorem, pozyskało pierwsze środki na prace badawcze i ekspertyzy, które są w trakcie realizacji. Docelowo po rewitalizacji w obiektach znajdą się przestrzenie na wystawy, koncerty, pracownie, w tym konserwacji oraz magazyny.
Muzeum składa się z działów: archeologicznego, etnograficznego, historycznego, edukacyjno-promocyjnego i sztuki. Jego misją jest ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego, ze szczególnym uwzględnieniem historycznej ziemi wieluńskiej i województwa łódzkiego.
Muzeum współpracuje z instytucjami kultury, szkołami, wyższymi uczelniami oraz organizacjami działającymi na rzecz rozwoju regionu m.in.: Uniwersytetem Łódzkim, Uniwersytetem Opolskim, Towarzystwem Przyjaciół Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie, Stowarzyszeniem Muzealników Polskich, Wieluńskim Towarzystwem Naukowym, Towarzystwem Przyjaciół Wielunia, Instytutem Pamięci Narodowej, Stowarzyszeniem Historycznym Bataliony Obrony Narodowej, Polskim Towarzystwem Turystyczno-Krajoznawczym, organizacjami kombatanckimi i wieloma innymi stowarzyszeniami. Dyrektor ponadto pełni funkcję prezesa Oddziału Łódzkiego Stowarzyszenia Muzealników Polskich, wchodzi w skład Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Komisji ds. opracowania Wojewódzkiego Programu Opieki nad Zabytkami w Województwie Łódzkim na lata 2023-2025.
Muzeum realizuje projekty wspólnie z innymi muzeami z terenu województwa łódzkiego, np. projekt I Triennale Wycinanki Ludowej Województwa Łódzkiego czy Koalicje Kultury realizowane wspólnie z Muzeum Sztuki w Łodzi, których celem była promocja dobrych praktyk w edukacji kulturowej.
Od 1991 r. muzeum jest instytucją kultury Gminy Wieluń. Rozwój muzeum, po spełnieniu szeregu warunków, dostrzegł Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dokonując w 2003 r. wpisu wieluńskiej instytucji do Państwowego Rejestru Muzeów. W okresie półwiecza MZW otrzymało ważne nagrody i wyróżnienia, jak chociażby SYBILLĘ za działalność wystawienniczą, ZŁOTY EKSLIBRIS i SUPER EKSLIBRIS za działalność wydawniczą. Muzeum zorganizowało blisko 500 wystaw stałych i czasowych, ok. 1000 koncertów i audycji umuzykalniających dla dzieci, ponad 100 konferencji i sesji popularnonaukowych. Ponadto zainicjowało i przeprowadziło różnorodne konkursy, imprezy plenerowe oraz tysiące lekcji i kreatywnych warsztatów. Jest stałym, aktywnym partnerem dla samorządów różnego szczebla w kontekście upamiętniania rocznic narodowych. Z bogatej oferty instytucji skorzystało blisko milion zwiedzających. Aktywność badawcza pracowników merytorycznych przełożyła się na liczne wydawnictwa. Muzeum wydało blisko 50 publikacji zwartych (głównie w ramach Wieluńskiej Biblioteki Regionalnej) oraz liczne foldery i katalogi do wystaw, plakaty, pocztówki itp. Muzealnicy opracowali ok. 600 artykułów naukowych i popularyzujących wiedzę na temat muzealnictwa oraz dziejów miasta i regionu. W latach 2009-2019 zrealizowano również dziesięć projektów pozytywnie ocenionych przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dzięki którym dokonano konserwacji zabytków, stworzono nowe ekspozycje, doposażono muzeum w sprzęt techniczny i zakupiono cenne muzealium. Pozyskiwano także środki z programów realizowanych przez Muzeum Historii Polski, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego, Łódzkiego Domu Kultury oraz Narodowego Centrum Kultury.
opis zasług uzasadniających nadanie medalu1)
Muzeum Ziemi Wieluńskiej istnieje od 60 lat i jest jedną z najaktywniejszych instytucji kultury w województwie łódzkim. Może się poszczycić szeregiem sukcesów na polu realizacji swej statutowej misji w dziedzinach: wystawienniczej, wydawniczej, naukowo-badawczej i edukacyjnej. Muzeum spełnia podwójną rolę. Z jednej strony zabezpiecza dowody rodzimej kultury, prowadzi badania naukowe i wydaje publikacje związane z przeszłością ziemi wieluńskiej. Z drugiej zaś strony aktywnie prowadzi działalność kulturalną i edukacyjną, łącząc nowoczesność z bogatymi tradycjami muzealnictwa.
Muzeum Ziemi Wieluńskiej jest jedyną tego typu placówką w południowo-zachodniej części województwa łódzkiego. Prace badawcze i zbiory muzeum obejmują – poza powiatem wieluńskim – także obszar powiatów: wieruszowskiego, pajęczańskiego i częściowo oleskiego w woj. opolskim.
Szczególna aktywność muzeum przejawia się w temacie wybuchu II wojny światowej i bombardowania Wielunia 1 IX 1939 r. Od początku swej działalności, kiedy w roku 1969 otwarto w muzeum wystawę czasową pt. Wieluń oskarża, przez kolejne lata konsekwentnie realizowano program wskrzeszania pamięci o tragedii Wielunia. Ukoronowaniem starań MZW o rozpropagowanie świadomości o tragedii miasta stała się wizyta prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy i Niemiec Franka-Waltera Steinmeiera w 2019 r. na centralnych obchodach wybuchu II wojny światowej. W związku z 80. rocznicą bombardowania Wielunia, MZW na szeroką skalę włączyło się w organizację obchodów, m.in. przygotowało nową multimedialną wystawę stałą Świadkowie mówią… Wieluń 1 września 1939 (dofinansowaną ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego). Prowadzona przez MZW promocja organizowanej wystawy w mediach, przyczyniła się do odkrycia nowych świadków historii, którzy zdecydowali się na kontakt z muzeum, nagranie wywiadu i przekazanie do zbiorów muzeum nowych eksponatów (zdjęć, dokumentów itp.). Ekspozycja jest dostępna w języku polskim i w języku angielskim, dzięki czemu jest wartościowym doświadczeniem dla odbiorców, którzy nie mieli dotąd możliwości bliższego poznania okoliczności rozpoczęcia II wojny światowej i polskiej narracji historycznej.
Otwarciu wystawy w 2019 r. towarzyszyła międzynarodowa konferencja naukowa Ludność cywilna i dramat wojny, zorganizowana we współpracy z Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, a także szereg innych wydarzeń kulturalnych i wystaw czasowych poza Wieluniem. W Muzeum II Wojny Światowej MZW prezentowało wystawę Wieluń 1 września 1939. Przerwana historia. Ta sama wystawa gościła następnie w partnerskim mieście Wielunia w Niemczech – Osterburgu w Saksonii-Anhalt. W galerii plenerowej Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie MZW umieściło w przestrzeni miejskiej wystawę Wieluń 1 września 1939. Przerwana historia, zaś ekspozycję Wieluń miastem pokoju i pojednania pokazano w Sejmie RP. Kilka lat wcześniej podobną wystawę zaprezentowano w gmachu Parlamentu Europejskiego w Brukseli.
Muzeum prowadzi szeroką działalność naukowo-badawczą, której głównymi filarami są badania archeologiczne i historyczne oraz organizacja konferencji popularnonaukowych z udziałem badaczy z różnych ośrodków naukowych z Polski i Niemiec. Wśród nich warto wymienić kilka z ostatnich lat: Ludność cywilna wobec aktów terroru (2014), Jan Długosz z Niedzielska – w 600. rocznicę urodzin kronikarza (2015), Ludność cywilna i dramat wojny (2019), Wieluń w czasach Piastów i Wieluń w czasach Jagiellonów (2017), Wieluń w czasach Wazów oraz 80. rocznica likwidacji getta w Wieluniu (2022).
Dużym zainteresowaniem badaczy z całej Polski, szczególnie antropologów kultury, cieszyły się również sesje naukowe pod nazwą Colloquia Ethnologica (organizowane w Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie Oddział Muzeum Ziemi Wieluńskiej), na których omawiano współczesne procesy kulturowe i sposoby ich badań. Wśród podejmowanych tematów były m.in.: Smak biesiady. Antropologiczne szkice o kulturze szlacheckiej i współczesnej oraz Historia kultury – historia zmysłów czy Kanoniczność i apokryficzność w kulturze.
Muzeum Ziemi Wieluńskiej jest placówką, która od lat z powodzeniem realizuje projekty i skutecznie pozyskuje pieniądze na ich realizację m.in. z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum Historii Polski w Warszawie, Narodowego Centrum Kultury czy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego, a także od lokalnych przedsiębiorców. Pozyskane środki służą unowocześnianiu oferty wystawienniczej i edukacyjnej i pozwalają na docieranie z wiedzą historyczną do nowych środowisk i mieszkańców. Dzięki pozyskanemu dofinansowaniu zmodernizowano wszystkie wystawy stałe (wprowadzając elementy interaktywne), dokonano konserwacji dokumentów, w tym królewskich przywilejów, map z okresu XVII-XIX w. i mebli, zakupiono sprzęt multimedialny.
Muzeum Ziemi Wieluńskiej prowadzi także szereg warsztatów i lekcji muzealnych, zarówno dla dzieci, młodzieży, jak i seniorów. Od dwóch lat działa przy naszej instytucji autorski projekt: Muzealny Uniwersytet Rodzinny. MUR to zajęcia warsztatowe, lekcje muzealne, gry, wycieczki, które na celu mają poznawanie historii ziemi wieluńskiej. Zajęcia są skierowane do uczniów szkół podstawowych oraz ich opiekunów – towarzyszących im rodziców lub dziadków. Dzięki takiej formie edukacji zwiększa się zainteresowanie historią i poziom wiedzy na temat przeszłości ziemi wieluńskiej, jest to także doskonała okazja do integracji międzypokoleniowej.
W roku 2020 zrealizowano projekt edukacyjny Młodzi aktywni 1920 – Młodzi pamiętają 2020 w ramach programu Koalicje dla Niepodległej, zapraszając do współpracy: Katolickie Liceum Ogólnokształcące Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich im. Biskupa Teodora Kubiny; Stowarzyszenie Historyczne Bataliony Obrony Narodowej oraz Związek Harcerstwa Polskiego. W ramach projektu odbyła się inscenizacja historyczna pożegnania ochotników – uczniów wieluńskiego gimnazjum, którzy wyruszyli w roku 1920 na front a także gra miejska dla uczniów wieluńskich szkół średnich.
W 2023 r. w ramach programu Patriotyzm Jutra MZW zrealizowało projekt Ucieczka z wieluńskiego więzienia Antoniego Turkiettiego, powstańca styczniowego. Miał on na celu zainteresowanie młodego pokolenia ważnym wydarzeniem z dziejów Polski, jakim było Powstanie 1863 r. Było to możliwe poprzez ukazanie w sposób atrakcyjny i nieszablonowy ciekawych i intrygujących epizodów, które rozegrały się w mieście rodzinnym i okolicy, osób do których ten projekt był skierowany.
W 2023 r. kolejny projekt edukacyjny w ramach programu Patriotyzm Jutra uratował od zapomnienia ciekawą postać a mianowicie Bohdana Pilarskiego – kuriera Armii Krajowej, współpracownika paryskiej „Kultury”, kierownika programowego Filharmonii Narodowej, propagatora muzyki klasycznej, opozycjonisty w PRL, posła RP, który przez wiele lat mieszkał w Krupce na ziemi wieluńskiej. W ramach projektu Śladami (nie)zwykłego bohatera Bohdana Pilarskiego młodzież jednej z wieluńskich szkół średnich ruszyła śladami Bohdana Pilarskiego przez powiat wieluński i wieruszowski zbierając wspomnienia o tej niezwykłej postaci oraz dokumentując miejsca z nim związane.
Muzeum dba także o zachowywanie tradycji i obrzędów ziemi wieluńskiej organizując co roku cykl warsztatów bożonarodzeniowych i wielkanocnych. Cyklicznie odbywają się także konkursy dla rzeźbiarzy ludowych skupionych wokół MZW oraz plenery, których celem jest ocalenie od zapomnienia tradycji rzeźbiarskich ziemi wieluńskiej. W 2023 r. muzeum wraz z Fundacją na rzecz Dzieci i Młodzieży „Piastun” zorganizowało warsztaty Tradycyjnego Wypieku Chleba w nawiązaniu do interesującej, autorskiej wystawy Kłosy pełne chleba.
Działalność muzeum w zakresie ochrony dziedzictwa narodowego i działalności kulturalnej zostały docenione przez samorządy Powiatu Wieluńskiego i Województwa Łódzkiego, które przyznały MZW wyróżnienia Zasłużony dla Ziemi Wieluńskiej (2019) oraz Zasłużony dla Województwa Łódzkiego (2019). Muzeum zostało także nagrodzone Superekslibrisem Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. J. Piłsudskiego w Łodzi (2017) za wybitną działalność wydawniczą.
W 2023 r. MZW otrzymało Dyplom Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w uznaniu za aktywne włączenie się w pomoc dla uchodźców wojennych i udzielenie wsparcia merytorycznego i materialnego muzeom i muzealnikom ukraińskim.
- Proponowany termin i miejsce wręczenia:/ 24 V 2024 r., uroczystości z okazji 60-lecia Odrodzonego Muzeum Ziemi Wieluńskiej, ul. Narutowicza 13, Wieluń.
- Wnoszę o nadanie Brązowego Medalu2)
